Peretiatkowicz mieszkał tutaj przed wojną, przy ówczesnej ul. Marszałka Focha, ale pochodził z Kresów. Urodził się 13 czerwca 1884 roku w Boruchowie koło Łucka na Wołyniu w rodzinie ziemiańskiej pochodzenia rusińskiego, stąd jego obco brzmiące nazwisko. W 1902 roku ukończył gimnazjum w Kamieńcu Podolskim i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Natychmiast zaangażował się w działalność niepodległościową. Za udział w demonstracjach w 1905 roku trafił do więzienia, z którego wyszedł z tzw. wilczym biletem, czyli zakazem powrotu na uczelnię. Na szczęście nie zahamowało to jego obiecującej kariery naukowej.

W latach 1905-1907 studiował prawo w Berlinie i we Lwowie, a w 1909 roku dokończył studia w Krakowie i uzyskał stopień doktora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tam też odbył studia filozoficzne. Potem studiował jeszcze w Paryżu, Genewie i w Heidelbergu, na najlepszych uczelniach tamtych czasów, pod okiem największych autorytetów prawniczych, m.in. Georga Jellinka i Gustawa Radbrucha. W 1914 roku wrócił do Krakowa i habilitował się rozprawą pt. "Filozofia prawa Jana Jakuba Rousseu". W 1918 roku został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie we Lwowie, a w 1919 roku na krótko profesorem zwyczajnym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wtedy nadeszło zaproszenie z Poznania, gdzie po przyłączeniu regionu do wyzwolonej Polski tworzył się nowy uniwersytet dający szerokie możliwości wykładowcom i studentom. Peretiatkowicz w Poznaniu nie tylko wykładał, obarczono go także zadaniem stworzenia wydziału prawa.

Z animuszem przystąpił do realizacji zadania i został pierwszym dziekanem wydziału, który do dzisiaj uznawany jest za jeden z najlepszych w Polsce. W latach 1920-1921 u boku Heliodora Święcickiego Peretiatkowicz pełnił także funkcję prorektora Uniwersytetu Poznańskiego, a w latach 1936-1937 wspiął się na uczelniany szczyt i został rektorem. W 1920 roku z jego inicjatywy powstało prestiżowe czasopismo naukowe "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny", przemianowane w 1925 roku na "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny", które ukazuje się do dziś. W 1926 roku był współzałożycielem Wyższej Szkoły Handlowej w Poznaniu, gdzie kierował Katedrą Prawa Publicznego. W pracy naukowej specjalizował się w teorii i filozofii prawa, historii doktryn politycznych, prawie konstytucyjnym i administracyjnym. Interesował się ustrojami państw współczesnych, m.in. faszystowskim i sowieckim. Oba systemy oceniał negatywnie. Zasłynął jako głosiciel koncepcji "ideału prawa" i "poczucia prawa" jako zjawisk psychiczno-społecznych. Sympatyzował z Narodową Demokracją, publikował w czasopismach tej formacji, znał się z liderem endecji, Romanem Dmowskim. Zmienił jednak sympatie polityczne i związał się z sanacją.

Przeczuwając nadchodzącą wojnę i obawiając się represji ze strony Niemców, w sierpniu 1939 roku przeniósł się z rodziną do Warszawy. Mieszkał na ulicy Kazimierzowskiej 1 do sierpnia 1944 roku, wykładając w Miejskiej Szkole Handlowej. W czasie powstania warszawskiego został wypędzony z miasta z ludnością cywilną, niosąc tylko jedną walizkę z rękopisami. Trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie. Stamtąd został wywieziony do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie rodzinie profesora udzielili schronienia Wielkopolanie wypędzeni z Poznania i Gniezna.

Walki o Poznań zakończyły się 23 lutego 1945 roku, a już w marcu Peretiatkowicz wrócił do zrujnowanego miasta. Wkrótce objął Katedrę Prawa Państwowego. W czasie głośnego procesu niemieckiego zbrodniarza wojennego Arthura Greisera był biegłym z dziedziny prawa międzynarodowego i niemieckiego prawa konstytucyjnego. Nie uchylił się od współpracy z władzami komunistycznymi i w Sejmie I kadencji był konsultantem Komisji Spraw Ustawodawczych. Jednak w okresie stalinowskim praktycznie zaprzestał działalności naukowej i publicystycznej. Zmarł 18 grudnia 1956 roku po nieudanej operacji. Jest pochowany na cmentarzu Górczyńskim.

Rada Miasta Poznania przyjęła uchwałę w sprawie nazwania skweru jego imieniem na sesji 16 maja 2023 roku. Skwer mieści się przy ulicy Głogowskiej, na skraju os. Hetmańskiego. Rosną tu m.in. krzewy: cis, hortensje, byliny: brunery, bergenie oraz trawa ozdobna: rozplenica. Na spacerowiczów czekają drewniane siedziska zamontowane wokół okrągłych gazonów kwiatowych. Słupek z nazwiskiem patrona wznosi się wysoko nad chodnikiem jak maszt nad pokładem okrętu.

Szymon Mazur

© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023