Pierwszym dworcem kolejowym w Poznaniu była otwarta w 1848 roku na Jeżycach stacja Kolei Stargardzko-Poznańskiej. Po jej likwidacji powstał tam ogród zoologiczny oraz zajezdnia, najpierw tramwajów konnych, potem elektrycznych. Dworzec zaś przeniesiono w zupełnie inne miejsce.
O planach budowy dworca, na którym miały się zbiegać wszystkie linie kolejowe przebiegające przez Poznań, dyskutowano już na początku lat 60. XIX wieku. Projekt został zatwierdzony przez Ministerstwo Handlu, Przemysłu i Robót Publicznych w 1869 roku. Inwestycji sprzeciwiła się jednak Dyrekcja Budowy Twierdzy Poznań, skutecznie opóźniając prace. W grudniu 1873 roku za zgodą Ministerstwa Wojny w pierwszym rejonie fortecznym otwarto tymczasowy budynek recepcyjny, który miał zostać rozebrany trzy lata później.
Już w kilku pierwszych miesiącach funkcjonowania zyskał on dużą popularność, o czym świadczy fakt, że pojawiał się tutaj mobilny księgarz z Berlina, który sprzedawał broszury z rozkładem jazdy, przewodniki, literaturę, a także najnowsze gazety. Szybko okazało się jednak, że szachulcowy budynek jest zbyt mały. Miejsca na stacji brakowało szczególnie w niedziele i święta, kiedy na dworcu pojawiały się licznie rodziny podróżujące z dziećmi.
Budowa stałego Dworca Centralnego rozpoczęła się 23 października 1874 roku, a do prac zatrudniono przede wszystkim firmy z Poznania. Plany nie zostały zrealizowane, ale mimo to 16 listopada 1879 roku odbyło się oficjalne otwarcie nowego budynku. Jako pierwszy na peron wjechał pociąg osobowy ze stacji Krzyż. Prace wykończeniowe prowadzono do 1906 roku. W tym czasie wybrukowano kostką granitową plac przed dworcem, wybudowano nową poczekalnię. Poprowadzono tam także pierwszą konną linię tramwajową, która została później zastąpiona przez tramwaj elektryczny.
Co ciekawe, dworzec, zbudowany w bezpośrednim sąsiedztwie murów twierdzy, musiał spełniać także funkcję obronną, stąd drzwi i okiennice zostały wykonane ze stali tyglowej, wzmocnione żelaznymi żebrami i wyposażone w otwory strzelnicze, które zasłaniano klapą. W 1884 roku część okiennic i drzwi przewieziono do Fortu IX na Świerczewie, gdzie odbyły się testy ich wytrzymałości na pociski karabinowe. Wynik prób nie okazał się zadowalający, więc okiennice wymieniono na bardziej wytrzymałe.
W dwudziestoleciu międzywojennym pojawiło się wiele pomysłów dotyczących przeniesienia dworca w miejsce bardziej dostępne mieszkańcom, np. pomiędzy Kaponierę i most Dworcowy. W 1929 roku, aby ułatwić podróżowanie coraz liczniejszym pasażerom, połączono perony tunelem podziemnym z przeszklonym stropem. W czasie II wojny światowej, 9 kwietnia 1944 roku, dworzec został zbombardowany przez lotnictwo amerykańskie. Nalot odbył się w pierwszy dzień Wielkanocy. Nad miastem pojawiły się 33 amerykańskie bombowce typu B-17 nazywane "Latającymi fortecami".
Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku zmodernizowano fasadę budowli i nadano jej cechy klasycystyczne. Już w latach 70. XX wieku dworzec został ponownie przebudowany, tym razem w stylu modernistycznym. Stary budynek dworca zamknięto 25 października 2013 roku i zastąpiono nowym, ze względu na kształt nazywanym przez poznaniaków "chlebakiem".
Mieszkańców Poznania (i nie tylko) tęskniących za starym dworcem zapraszamy na sentymentalną podróż do przeszłości. Kolekcję pocztówek Dworzec Główny 1898-1945 można zobaczyć na stronie cyryl.poznan.pl.
Daria Gronostaj
© Wydawnictwo Miejskie Posnania 2023